AB Yapay Zeka Kanunu'na Göre Yapay Zeka Okuryazarlığı (Madde 4)

Yapay zeka teknolojilerinin hızla gelişmesi ve günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmesi, kişilerin bu teknolojileri anlama ve kullanma becerisinin önemini artırmıştır. YZ okuryazarlığı, YZ sistemlerinin nasıl çalıştığını, yeteneklerini ve sınırlamalarını anlamayı içerir. Ayrıca, YZ sistemlerinin potansiyel etkilerini ve sonuçlarını değerlendirme becerisini de kapsar. Yeterli yapay zeka okuryazarlığına sahip kişiler, YZ sistemlerini bilinçli kararlar almak, sorunları çözmek ve yenilik yaratmak için kullanabilirler. Bu, özellikle YZ sistemlerinin giderek daha fazla karar verme süreçlerine entegre edildiği ve günlük yaşamın çeşitli yönlerini etkilediği bir dünyada kritik öneme sahiptir. Kanun da bu kapsamda YZ okuryazarlığı konusunu ele almaktadır.

Kanun m.3/56 gereğince, YZ okuryazarlığı, sağlayıcıların, uygulayıcıların ve etkilenen kişilerin, bu Kanun bağlamındaki hak ve yükümlülüklerini dikkate alarak, YZ sistemlerini bilinçli bir şekilde kullanmalarını ve YZ'nin fırsatları ve riskleri ile neden olabileceği olası zararlar hakkında farkındalık kazanmalarını sağlayan beceri, bilgi ve anlayıştır.

Kanun uyarınca, YZ sistemlerinin sağlayıcıları ve uygulayıcıları, teknik bilgi, deneyim, eğitim ve öğretimlerini ve YZ sistemlerinin kullanılacağı bağlamı ve YZ sistemlerinin kullanılacağı kişileri veya kişi gruplarını göz önünde bulundurarak, personellerinin ve YZ sistemlerinin kendi adlarına işletilmesi ve kullanılmasıyla ilgilenen diğer kişilerin yeterli düzeyde YZ okuryazarlığını sağlamak için ellerinden gelen en iyi şekilde tedbirler almalıdır (m.4).

Örneğin, sağlık sektöründe, bir YZ sistemi hasta verilerini analiz ederek teşhis koymaya yardımcı olabilir. Ancak, sistemin algoritmasında bir hata veya veri setindeki bir eksiklik, yanlış teşhislere yol açabilir ve hastanın sağlığını tehlikeye atabilir. Bu nedenle, sağlık çalışanlarının YZ sistemlerinin sınırlamalarını ve potansiyel hatalarını anlamaları ve sonuçları değerlendirerek bilinçli kararlar vermeleri kritik öneme sahiptir.

Kanun, YZ okuryazarlığını teşvik etmek için çok yönlü bir yaklaşım benimsemektedir. Bu bağlamda, sağlayıcılar ve uygulayıcılar, kendi personelinin YZ sistemlerinin teknik yönlerini derinlemesine anlamasını sağlamalıdır. Yine, YZ okuryazarlığını geliştirmek için kapsamlı eğitim ve öğretim programları oluşturulmalıdır. Bu programlar, YZ'nin temel prensiplerini, etik hususları ve pratik uygulamalarını ele alabilir.

YZ okuryazarlığı eğitimleri, YZ sistemlerinin kullanılacağı spesifik bağlamı dikkate almalıdır. Örneğin, sağlık sektöründe kullanılan YZ sistemleri için eğitim, hasta gizliliği, veri güvenliği ve etik yönergeler gibi konulara odaklanmalıdır.

YZ okuryazarlığı eğitimleri, YZ sistemlerini kullanacak olan kişilerin veya kişi gruplarının özelliklerine göre uyarlanmalıdır. Farklı kullanıcı gruplarının farklı bilgi seviyeleri, teknik becerileri ve YZ sistemleriyle etkileşim biçimleri olabilir. Bu nedenle, eğitim programları, hedef kitlenin ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılayacak şekilde tasarlanmalıdır.

YZ teknolojisi hızla gelişmektedir. Bu nedenle, YZ okuryazarlığı eğitimleri, sürekli öğrenmeyi ve güncellemeleri teşvik etmelidir. 

Sonuç olarak, YZ sistemlerinin sağlayıcıları ve uygulayıcıları, YZ okuryazarlığını teşvik etmek için aktif bir rol oynamalıdır. İlgili kişiler, gerekli tedbirleri alarak, hem kendi personelinin hem de YZ sistemlerini kullanacak diğer kişilerin YZ sistemlerini sorumlu ve etkili bir şekilde kullanmalarını sağlayabilirler. Bu, YZ teknolojisinin faydalarından tam olarak yararlanmak ve potansiyel risklerini en aza indirmek için fevkalade önemlidir. Bu sayede, YZ sistemleri, toplumun ve bireylerin yararına kullanılabilecek güçlü araçlar haline gelebilecektir.

Kaynak: Regulation (EU) 2024/1689 of the European Parliament and of the Council of 13 June 2024 laying down harmonised rules on artificial intelligence (Artificial Intelligence Act), 2024 O.J. (L 1689) 12.